Oorlogsslachtoffers geven voorlichting op scholen

Een werelddeel ertussen, maar allebei getekend door oorlog en conflict. Akram zat jarenlang vast in een beruchte Iraanse gevangenis. Rietje groeide op in de Tweede Wereldoorlog als kind van verzetsstrijders. Samen vertellen ze op basisschool de Rank in Vianen hun verhaal aan leerlingen.

Nooit een vluchteling ontmoet

Na de grote pauze komen de leerlingen van groep zeven binnen. Een beetje onwennig gaan ze met papier en pen in de hand zitten om hun vragen op te schrijven tijdens de gastles van Akram (65) uit Iran en Rietje (84) uit Utrecht. Veel leerlingen hebben nog nooit een vluchteling ontmoet. Van de Tweede Wereldoorlog hebben ze natuurlijk wel gehoord, maar de oorlog tussen Iran en Irak? Dat voelt heel ver weg. Rietje begint met vertellen. ‘Mijn vader zei toen de oorlog in 1940 uitbrak: “Als ik aan mensen vraag of zij hun leven in gevaar willen brengen, dan moet ik dat zelf ook doen.” Hij zat in het verzet en hielp onderduikers te huisvesten.’ Haar eigen ouderlijk huis in Utrecht wordt een vast onderduikadres voor maar liefst acht Joodse mensen. Overdag mogen zij in de achterkamer zitten, die afgesloten kan worden. Rietje mag tegen niemand iets zeggen. Huiszoekingen worden door de buren op tijd doorgegeven. Daarvoor is in de kruipruimte een kelder uitgegraven, waarin de onderduikers kunnen schuilen.

Zondag executiedag

Rietjes verhaal maakt veel indruk op de leerlingen. Ze realiseren zich dat zij vrij kunnen staan en gaan waar ze willen. Dat gold niet voor de onderduikers, maar ook niet voor Rietje. ‘Toen ik eenmaal kon praten zat ik vaak alleen in de voorkamer, apart van de onderduikers. Mijn ouders waren bang dat ik hen anders per ongeluk zou verraden.’ De 11-jarige leerling Darren vindt dit heel naar voor Rietje. ‘Kinderen hebben toch aandacht nodig.’ Akram groeit in het Iran van de jaren ‘80 op, tijdens de oorlog tussen Iran en Irak. Ze vertelt dat het Iraanse regime voor vrouwen alles verbood. Zij mocht bijvoorbeeld niet zonder hoofddoek over straat. ‘Ik kan me nog goed herinneren dat het op zondag executiedag was. Dan werden alle tegenstanders van het regime doodgeschoten. Dat gebeurde met een schot door het hoofd. Later hoorde pas, via radio en tv, wie er vermoord waren door het regime.’ Een schot door het hoofd, de kinderen zijn zichtbaar geschrokken. Bobby: ‘Ik heb er nooit bij stilgestaan dat het zo erg kan zijn. Het komt nu heel erg dichtbij door de verhalen van vandaag.’

Jarenlang gevangen

Akram vertelt verder: ‘Ik was net zo oud als jullie toen ik me al druk maakte over ongelijkheid in de wereld.’ Als student demonstreert ze tegen het regime van Iran maar na haar derde arrestatie komt ze niet meer vrij. Akram zit acht jaar in de gevangenis waarvan drie maanden helemaal alleen in een cel. Jarenlang kan ze haar moeder niet zien. Dat ze wordt gemarteld vertelt ze tussen neus en lippen door. Leerling Tahiyah schrikt van het verhaal van Akram. ‘Ik vind het heel erg dat je in de gevangenis komt als je in Iran je eigen mening geeft.’ De leerlingen vragen hoe het in de gevangenis was. Akram vertelt dat ze ondanks alles positieve kracht bleef houden. ‘Heb je ook positieve herinneringen aan die tijd?’ klinkt de vraag van een leerling. Akram vertelt dat ze nog steeds goed contact heeft met andere gevangenen van toen. Die tijd heeft ervoor gezorgd dat ze vrienden heeft over de hele wereld, voor altijd. Ze wil benadrukken dat vluchtelingen niet zielig zijn, maar juist mensen met kracht. De gastles maakt veel los bij de leerlingen. Finn vindt het voor beide vrouwen heel erg dat ze dit allemaal hebben moeten meemaken. Roos vult aan: ‘Ik vind het ook heel dapper en knap dat jullie je verhaal hier vertellen.’ De gastsprekers hebben ook nog een afsluitende boodschap voor de leerlingen. Rietje hoopt dat iedereen een ander in nood wil helpen. ‘Helpen kan altijd, ook al heb je weinig ruimte of geld.’ Akram hoopt dat de kinderen de vrijheid respecteren die ze hebben in Nederland. Want uit ervaring weet zij: die is niet vanzelfsprekend.

Over dit project

Gastles onderdeel van ‘Geef vrijheid een gezicht’ live!

VluchtelingenWerk organiseert – in samenwerking met Landelijk Steunpunt Gastsprekers WOII-heden – bijzondere gastlessen rondom 4 en 5 mei. Een overlevende van de Tweede Wereldoorlog en een vluchteling delen hun persoonlijke verhaal in de klas. Waarom moet iemand vluchten of onderduiken en hoe is het om in Nederland een nieuw leven op te bouwen, zowel toen als nu?